Co to jest nadwaga?
Nadwaga traktowana jest jako stan pojawiający się przed otyłością. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) nazywa nadwagę jako przed-otyłość. Rozpoznana zostaje, kiedy wskaźnik masy ciała (BMI, ang. Body Mass Index), obliczany na podstawie stosunku masy ciała do wzrostu wynosi ≥ 25,0-29,9.
Co to jest otyłość?
Otyłość to postępująca choroba przewlekła, charakteryzująca się podwyższeniem masy ciała, w którym dochodzi do gromadzenia nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej przez organizm. Powoduje on zwiększone ryzyko rozwoju powikłań, w tym chorób cywilizacyjnych, do których należą cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy choroby układu sercowo-naczyniowego, a także spadek jakości życia, a zatem ostatecznie krótsze jego trwanie. Kryterium rozpoznania otyłości stanowi BMI ≥ 30.
Czym różni się nadwaga od otyłości?
Nadwaga i otyłość niosą za sobą negatywne skutki dla zdrowia. Niekontrolowana i nieleczona nadwaga zwykle doprowadza do otyłości. Oba te stany wywołane są:
- nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, które generują zbyt wysokie spożycie energii,
- siedzącym trybem życia,
- stosowaniem używek,
- narażeniem na stres.
Przydatnym i najprostszym narzędziem w różnicowaniu nadwagi i otyłości jest wyżej wymieniony wskaźnik BMI oraz stopień nadmiaru tkanki tłuszczowej.
Czy nadwaga to choroba?
Nadwaga nie jest kategoryzowana jako choroba, jednak stanu tego nie należy lekceważyć, a uznać jako sygnał ostrzegawczy, że to ostatni moment, aby podjąć walkę z nadmiernymi kilogramami. Z kolei nadprogramowe kilogramy przyczyniają się do rozwoju wielu chorób. Z tego powodu im wcześniej zadbamy o redukcję kilogramów, będzie tylko lepiej dla organizmu.
Nadwaga w Polsce – statystyki
Główny Urząd Statystyczny w Polsce podają, że z nadmierną masą ciała zmaga się 62% mężczyzn i 46% kobiet, natomiast 20% Polaków jest otyłych. Wyniki badań z ostatnich lat potwierdzają, że nadwaga wraz z otyłością wśród polskiego społeczeństwa stale wzrasta, a w największym stopniu zaburzenia odżywiania dotyczą grupy dzieci i młodzieży.
Jakie są przyczyny nadwagi i otyłości?
- Nadmierna podaż energii (wysoka gęstość kaloryczna, kaloryczność posiłków) wynikająca z niezdrowej diety, opartej na diecie bogatej w tłuszcze i cukry, czyli produktach takich jak: fastfoody, chipsy, słodycze, ciastka czy napoje gazowane;
- Siedzący tryb życia związany z pracą zawodową oraz brakiem regularnej aktywności fizycznej;
- Stres oraz nieumiejętne sposoby radzenia sobie z nim oddziałują na nawyki żywieniowe, wywołując jedzenie emocjonalne, czyli zajadanie stresu oraz negatywnych emocji;
- Choroby oraz zaburzenia hormonalne, do których należą insulinooporność czy niedoczynność tarczycy sprzyjają nadwadze i otyłości;
- Leki – na przykład terapia sterydami czy przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych generuje przyrost masy ciała, będący skutkiem ubocznym leczenia farmakologicznego.
Leczenie nadwagi
Czy nadwagę da się wyleczyć?
Nadwagę da się wyleczyć poprzez zastosowanie odpowiedniego planu dietoterapii opartej na zmianie nawyków żywieniowych dostosowanych do możliwości pacjenta oraz włączenie aktywności fizycznej. Wsparcie psychologiczne będzie dodatkowym elementem zwiększającym osiągnięcie redukcji zbędnych kilogramów.
Do jakiego lekarza z nadwagą?
W leczeniu nadwagi i otyłości, oprócz pomocy dietetyka, istotne będzie wsparcie innych specjalistów. W pierwszej kolejności warto zwrócić się do lekarza rodzinnego, który zleci podstawowe badania laboratoryjne oraz skieruje do dalszych specjalistów. Pomocnym może okazać się również endokrynolog, ponieważ nadmierna masa ciała nierzadko jest wynikiem zaburzonej pracy tarczycy, m.in. niedoczynności, nadczynności tarczycy czy choroby Hashimoto. Z kolei podłożem zbędnych kilogramów niekiedy jest nieprawidłowa praca gospodarki glukozowo-insulinowej, gdzie występuje np. insulinooporność, stan przedcukrzycowy czy cukrzyca typu 2. Leczenie farmakologiczne może wspomóc proces zmniejszania masy ciała.
Jak leczyć nadwagę i otyłość?
Nadwagę i otyłość można wyleczyć za pomocą zmiany nawyków żywieniowych metodą małych kroków, systematycznie, bez potrzeby stosowania rygorystycznych diet. Istotne jest także dobranie indywidualnego zapotrzebowania kalorycznego diety, bez generowania nadwyżki kalorycznej (nadmiernego przyjmowania kalorii z produktów spożywczych). Ważną sprawą ułatwiającą walkę ze zbędnymi kilogramami stanowi włączenie aktywności fizycznej. I tutaj nie chodzi tylko o uprawianie sportu, ale przede wszystkim o ruch związany z obowiązkami domowymi, tak aby ostatecznie wykonać łącznie powyżej 5000 tysięcy kroków. Mniejsza liczba kroków uznawana jest jako brak aktywności fizycznej.
Czy osoba z nadwagą szybciej chudnie?
Na początku zmian nawyków żywieniowych i procesu redukcji masy ciała kilogramy zmniejszają się w najszybszym tempie. Natomiast z biegiem czasu tempo odchudzania spada proporcjonalnie do ubywających kilogramów. Im masa ciała staje się mniejsza, tym również niższe jest zapotrzebowanie kaloryczne. Jednak powolne, a systematyczne zmniejszanie masy ciała przekłada się na trwalszy sukces, bez efektu jo-jo.
Bieganie z nadwagą
Podjęcie aktywności fizycznej, w tym biegania, posiadając jednocześnie nadmierne kilogramy jest jak najbardziej możliwe. Wdrożenie aktywności fizycznej przyczyni się do lepszych efektów w redukcji zbędnych kilogramów, ponieważ wspiera proces redukcji masy ciała poprzez zmniejszenie ilości i objętości komórek tkanki tłuszczowej, a także zwiększenie beztłuszczowej masy ciała.
Warto postawić na aktywność fizyczną, z którą się lubimy i będzie dla nas przyjemnością, ponieważ zmuszanie się do uprawiania czynności, które kojarzą się negatywnie, nie zagoszczą w naszym życiu na dłużej.
Najważniejsze w podjęciu aktywności fizycznej jest bezpieczeństwo i nie zniechęcenie się już na starcie. Dlatego warto rozpocząć swoją przygodę ze sportem stopniowo, od mniejszych intensywności, np. marszu, nordic-walking. Istotny jest nie tylko rodzaj aktywności, ale również regularność i systematyczność podejmowanych aktywności.
Ruch podejmowany częściej, a mniej intensywnie również przynosi efekty, ponieważ staje się elementem zdrowego stylu życia. Oprócz podejmowania planowanej aktywności fizycznej, znaczenie również ma spontaniczna aktywność fizyczna, związana z codziennymi obowiązkami, ponieważ każdy ruch jest lepszy, niż jego brak.
Bibliografia
- Bieńkowski P., Szulc A., Paszkowski T., Olszanecka-Glinianowicz M.: Treatment of overweight and obesity – who, when and how? Interdisciplinary position of the Expert Team. Nutrition, Obesity & Metabolic Surgery 2018, s. 1-10
- Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, Otyłość – pandemia współczesnych czasów?, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/otylosc-pandemia-wspolczesnych-czasow, Data odczytu: 2024.03.04
- Ostrowska L.: Leczenie dietetyczne otyłości – wskazówki dla lekarzy praktyków. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, s. 22-30
- Wiciński M., Niedzwiecki P., Soroko A., Ciemna K., Malinowski B., Grześk E., Stolarek W., Grześk G.: Rola aktywności ruchowej oraz utraty masy ciała na przykładzie wybranych jednostek chorobowych. Repozytorium Centrum Otwartej Nauki 2015, s. 83-93.
- Pawluk I., Gosa P., Jodkiewicz M., Kaczorek M., Nagel P., Pacyna S., Wedziuk-Reszka A., Wolnicka K.: Nadwaga i otyłość małymi krokami do zdrowia. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy 2022, s. 1-118
